Najważniejszym osiągnięciem autora jest udowodnienie, że policyjne monitorowanie polskiej prasy i aktywności doprowadziła ostatecznie do stworzenia swoistego policyjnego monopolu na informacje o Polakach, z których następnie korzystały wszystkie agendy władzy, począwszy od rejencji, a na poziomie ministerialnym i rządowym skończywszy. W pierwszych latach XX wieku wiedza pruskich kręgów rządowych o polskich obywatelach zależała więc od informacji dostarczanych przez kilkunastu policyjnych urzędników, których główną – by nie powiedzieć – jedyną kompetencją była biegła znajomość języka polskiego. To otwiera nowy obszar badań na temat podstaw podejmowanych decyzji politycznych, wyobrażeń niemieckich elit na temat spraw polskich i Polaków, co za tym idzie – kształtu polityki polskiej pruskich elit i stosunków polsko-niemieckich.
( z recenzji dr hab. P. Matusika, prof UAM)
Spis treści:
Wstęp /11
1. Policja w ramach struktur administracyjnych Królestwa Prus /11
2. Stan badań /21
3. Cel naukowy pracy, jej zakres terytorialny i ramy chronologiczne /27
4. Stan zachowanych źródeł /31
5. Konstrukcja pracy /36
Rozdział I. Początki i rozwój policji politycznej w Prusach do 1871 roku /39
1. Centralne instytucje policji politycznej /39
2. Dyrekcja policji w Poznaniu i jej funkcje policji politycznej w Wielkim Księstwie Poznańskim 1815-1870 /49
Rozdział II. Pruska policja polityczna wobec społeczeństwa polskiego za czasów Bismarcka (1871-1890) /79
1. Nowe zadania policji politycznej w Poznaniu w latach 1871-1890 /79
2. Pruska policja polityczna wobec polskiej prasy na Górnym Śląsku 1867-1890 /112
A. Początki policyjnej kontroli „Zwiastuna Górnośląskiego” 1867-1870 /112
B. Policyjna kontrola „Katolika” – początki policyjnego nadzoru nad „ruchem polskim” na Górnym Śląsku 1869-1890 /120
3. Organizacja i funkcjonowanie policji polityczne w prowincji Prus Zachodnich 1871-1890 /185
A. Uwarunkowania ogólne i działania władz centralnych /185
B. Działalność Heinricha Rexa jako komisarza rejencyjnego w Toruniu /200
C. Niemieckojęzyczne Wyciągi z polskich gazet /218
D. Treść raportów i jakość tłumaczeń /229
E. Relacje z Polakami (przekraczanie uprawnień, skargi i interpelacje) /236
F. Warunki zatrudnienia i finansowania pracy Heinrisa Rexa /242
Rozdział III. Struktury organizacyjne i zakres działań policji politycznej wobec polskiej mniejszości narodowej w latach 1890-1914 /265
1. Policyjna kontrola polskiej prasy /265
A. Okoliczności powstania Gesammtuberblick uber die polnische Tagesliteratur /265
B. Organizacja, struktura i treść Gesammtuberblick /277
C. Odbiorcy i nakład wydawnictwa /281
D. Funkcjei znaczenie Gesammtuberblick dla władz pruskich /292
E. Koszty związane z wydawaniem Gesammtuberblick /312
F. Inne periodyki tłumaczeń polskiej prasy /316
2. Organizacja policyjnego nadzoru nad polskim ruchem stowarzyszeniowym /326
A. Krótka „era pojednania” i reorientacja polityki polskiej (Polenpolitik) /326
B. Skutki pruskiej polityki językowej dla lokalnej administracji /338
C. Organizacja struktur policji politycznej do kontroli polskiej aktywności organizacyjnej w latach 1895-1909 /343
C.1. Założenia ogólne i rozwiązania tymczasowe /343
C.2. Prowincja poznańska /356
C.3. Górny Śląsk /361
C.4. Zagłębie Ruhry (prowincja nadreńska i westfalska) /367
C.5. Prusy Zachodnie /369
C.6. Regulacje trwałe i centralizacja policji politycznej w Poznaniu /373
D. Organizacja i działalność policji politycznej wobec Polaków w latach 1909-1914 /427
D.1. Geneza i organizacja centrali policji politycznej do nadzoru ruchu polskiego w Zagłębiu Ruhry /427
D.2. Nowa organizacja i funkcjonowanie central nadzoru ruchu polskiego w latach 1910-1914 /447
Rozdział IV. Pruska policja polityczna wobec społeczeństwa polskiego w czasie I wojny światowej /475
1. Pruskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w czasie wojny /475
2. Cenzura polskiej prasy /480
3. Biura Nadzoru Spraw Polskich w sytuacji stanu wojny (1914-1918) /511
Rozdział V. Pruska policja polityczna wobec mniejszości polskiej w Republice Weimarskiej (1918-1933) /535
1. Pruskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych 1918-1933: rewolucja i reorganizacja w kontekście spraw polskich
2. Centralizacja policyjnej kontroli mniejszości polskiej w Prusach w latach 1918-1925 /560
A. Centrala policyjnej kontroli prasy polskiej w Berlinie /560
B. Centrala Nadzoru Polaków przy prezydium policji w Berlinie (1920-1925) /591
C. Centrale Nadzoru Polaków w Katowicach i Bochum (Polenuberwachungsstelle in Bochum und Kattowitz) 1918-1925 /599
3. Centralne Biuro Nadzoru nad Polakami przy prezydium policji w Berlinie (Polenuberwachungsstelle in Berlin) w latach 1926-1933 /632
Zakończenie /632
Wykaz skrótów /655
Bibliografia /663
Zusammenfassung /697
Indeks nazwisk, nazw topograficznych i administracyjnych /701
Aneks. Faksymilia wybranych dokumentów /719