Miasto nie jest tylko tworem urbanistycznym, jest wielopłaszczyznowym zjawiskiem, księgą zapisywaną przez kolejne generacje ludzi, którzy w jego murach mieszkają.

„Szalone miasto” jest próbą wiwisekcji tego zjawiska, pokazania wszystkiego, co stanowi o cechach formatu miejskiego w ogóle, ale też, a może przede wszystkim, oryginalności tego konkretnego, umieszczonego w konkretnych ramach geograficznych i historycznych. Nasuwa się analogia z podstawowym badaniem organizmu, jakim jest uzyskanie jego przekroju: ze wszystkimi narządami, których obecność wyjaśnia takie a nie inne funkcjonowanie organizmu.

Taki przekrój daje prasa z przełomu dziewiętnastego i dwudziestego wieku. I to nie ze wstępniaków czy – jakbyśmy dzisiaj powiedzieli – leadów z pierwszych stron, odbijających najważniejsze kwestie, głównie polityczne, a tego, co kryje się na dalszych stronach, w małych notatkach, jeszcze ciepłych korespondencjach z terenu, wreszcie ogłoszeniach. To tam odbijają się najbardziej rudymentarne zjawiska, najistotniejsze dla funkcjonowania organizmu miejskiego, a też ludzi, którzy są taką samą częścią tegoż organizmu, co mury, przepływ kapitałów czy prawny porządek.

Zestawienie pieczołowicie wybranych materiałów pokazuje swoistość Łodzi, miasta powstałego z niczego, rozwijającego się niesłychanie burzliwie, jakby na przyspieszonym filmie, a przy tym – wbrew podejrzeniom o prowincjonalizm – splecionego węzła interesów największych sił ówczesnego świata (nie tylko państwowych). Miasta, które wypluło z trzewi jedyną w swoim rodzaju figurę: człowieka zwanego lodzermenschem. Wbrew literackim konotacjom nie tylko owładniętego pasją bezwzględnego zarabiania pieniędzy, ale także zdolnego pochylić się nad losem współobywateli, tytana organizacji i pracy u podstaw, świadomego lokalnej odrębności ale bez kompleksów wobec szerokiego świata.