W dzisiejszych czasach niewielu mieszkańców naszego kraju zdaje sobie sprawę, że w kręgu kultury polskiej od kilku wieków żyje społeczność muzułmańska, czerpiąca swe soki zarówno z islamskiego Wschodu, jak i ze skarbnicy kulturowej ludności naszych kresów wschodnich. Ta grupa etniczna to potomkowie Tatarów zamieszkujących ziemie Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a dokładnie mówiąc Wielkiego Księstwa Litewskiego i północno-wschodnich rubieży Korony Polskiej. Obecnie są oni obywatelami Polski oraz dwóch nowopowstałych państw uważających się za spadkobierców Wielkiego Księstwa Litewskiego – Litwy i Białorusi. Ludność tą zgodnie z potwierdzoną źródłowo tradycją nazywa się Tatarami litewskimi. Nazwa ta występuje powszechnie w kronikach polskich, opisach historyczno-geograficznych Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz w staropolskich pamiętnikach. Również w dokumentach sejmowych i sejmikowych spotykamy nazwę „Tatarzy litewscy”. Próby wyrugowania tej nazwy określeniem Tatarzy Wielkiego Księstwa Litewskiego przez niektórych badaczy są pozbawione racji naukowych. Ludność tą zamieszkującą wschodnie ziemie Rzeczypospolitej należy określać mianem „Tatarów litewskich” lub wymiennie „Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego”, gdy mówimy o czasach przedrozbiorowych. W pracy tej używam niekiedy też terminów „Tatarzy polscy” i „Tatarzy polsko-litewscy” w odniesieniu do ludności muzułmańskiej Podlasia zdając sobie sprawę, że stanowią oni razem ze swymi współplemieńcami z ziem litewsko-białoruskich jedną grupę etniczną…

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp

Tom I. DZIEJE WOJENNE

I. Złota Orda

II. W państwie wielkiego księcia Witolda

III. Pod władzą Jagiellonów

IV. Panowanie Wazów. Chorągwie tatarskie w wojnach ze Szwecją, Turcją, Rosją, Kozakami i Chanatem Krymskim

V. Bunt chorągwi tatarskich

VI. Tatarzy w ekonomiach królewskich Wielkiego Księstwa Litewskiego

VII. Radziwiłłowscy Tatarzy-ziemianie

VIII. Tatarzy w miastach i jurydykach Radziwiłłów

IX. Rządy dynastii saskiej w Rzeczypospolitej

X. Tatarzy w konfederacji barskiej

XI. Pułki tatarskie w wojnie polsko-rosyjskiej 1792 roku

XII. Tatarzy w powstaniu 1794 roku na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego

XIII. W służbie pruskiej

XIV. Epizod napoleoński

XV. Na służbie rosyjskiej

XVI. Pułk Tatarski Ułanów imienia Mustafy Achmatowicza w wojnie polsko-bolszewickiej

XVII. W odrodzonej Rzeczypospolitej

Wstęp

Tom II

TRADYCJE

XVIII. Pochodzenie Tatarów litewskich w świetle podziałów rodowo-plemiennych Złotej Ordy i Chanatu Krymskiego

XIX. Herby Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego

XX. Islam Tatarów litewskich

XXI. Piśmiennictwo religijne Tatarów na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego

XXII. Muzułmanie w Rzeczypospolitej Obojga Narodów: Litwa, Wołyń, Podlasie. Stosunek państwa i społeczeństwa polsko-litewskiego do wyznawców islamu

XXIII. Kultura materialna Tatarów Rzeczypospolitej Obojga Narodów: meczety, cmentarze, ubiory, uzbrojenie

XXIV. Asymilacja kulturowa i religijna Tatarów litewskich

XXV. Szlachta kresowa tatarskiego pochodzenia

Zakończenie

Aneksy

Bibliografia