Ryzyko podejmowane przez babilońskich kupców

Warto zanotować, że zabezpieczenie przed ryzykiem dotyczyło np. zbrojnego  rabunku w drodze, a w innych przypadkach miało bardzo wąski zakres i że nie przewidywano pokrycia strat w wyniku wypadku^[1], warunków pogodowych itp. Było to prawdopodobnie spowodowane faktem, że we wczesnym okresie, o którym mowa, handel babiloński odbywał się prawie wyłącznie drogą lądową, a kupiec towarzyszył karawanie i sam zajmował się towarami. W konsekwencji ryzyko wypadku karawany było niewielkie, a tego rodzaju wypadki prawie zawsze kończyłyby się co najwyżej stratą częściową, z wyjątkiem rzadkich przypadków. Było mało prawdopodobne, aby wypadki takie spowodowały utratę wszystkich zapasów kupca lub nawet jego znacznej części. Zatem ryzyko straty wynikającej z podobnej przyczyny nie było wystarczająco istotne aby wymagać rekompensaty lub nie było wystarczająco wolne od okazji do malwersacji by uzasadnić prawną ochronę przedsiębiorcy przed tą klasą ryzyka. Z drugiej strony faktycznie zabezpieczane ryzyko, tj. rabunek, było bardzo realnym i zawsze obecnym niebezpieczeństwem; nawet obecnie małe i duże karawany są często atakowane i plądrowane, nawet jeśli są chronione przez żołnierzy.

Punkty, w których kontrakty te przypominają kontrakt bodmerii

Oprócz częstości występowania tego niebezpieczeństwa istniało również prawdopodobieństwo wystąpienia szkody „całkowitej”. Najistotniejsze podobieństwo między umową pożyczki pieniężnej lub towarowej, do celów handlowych itp., a kontraktem bodmerii, jest zatem następujące: (i) umowy kontraktu dotyczyły prawdziwej pożyczki w wielu przypadkach; inne przewidywały podział zysków powyżej pewnego minimum, ale nigdy nie dotyczyły czystej spółki; (ii) towar lub pożyczone pieniądze były całkowicie lub częściowo pod zarządem pożyczkobiorcy (agenta handlowego) i były przez niego używane; nie były zatrzymywane przez pożyczkodawcę lub kupca; (iii) agent handlowy został całkowicie zwolniony z odpowiedzialności za zadłużenie w przypadku wystąpienia zdarzenia przewidzianego w umowie; (iv) naliczona stopa procentowa była znacznie wyższa niż ta naliczona w przypadku zwykłej pożyczki. Stąd wykazano, że we wszystkich istotnych kwestiach idea umowy pożyczki bodmerii była obecna mutatis mutandis^[2], w babilońskich prawach regulujących pożyczki na cele handlowe przez 4000-5000 lat temu, jak pokazano na przykładzie Kodeksu Hammurabiego, datowanego na ok. 2250 r. przed Chrystusem.

^[1] Por. Strabon, 16 (1) a1, (ii) 15, (iii) 1. Pliniusz, Historia naturalna. Rozdział VI, 26-28. Diodor Sycylijski, II, rozdział XLVIII.

^[2] Uwzględniając różnice (przyp. tłum.)

Fragment tekstu